Via Appia Antica – Historia
Via Appia Antica jest jedną z najstarszych i najbardziej znaczących dróg w historii starożytnego Rzymu. Została zbudowana w 312 roku p.n.e. przez cenzora Appiusza Klaudiusza Cekusa. Miała na celu zapewnienie szybkiego połączenia strategicznego i wojskowego między Rzymem a południową częścią Włoch, aż do Brindisi. Brindisi, będące ważnym portem, umożliwiało dalsze połączenia handlowe i wojskowe z Grecją i Bliskim Wschodem. To czyniło Via Appia kluczowym szlakiem dla ekspansji i kontroli terytorialnej Rzymu. Droga ta, często nazywana „Regina Viarum” (Królowa Dróg), była arcydziełem inżynierii rzymskiej, z twardą nawierzchnią, odprowadzeniem wody i miejscami odpoczynku, co umożliwiało efektywny transport ludzi i towarów.
Via Appia Antica stała się miejscem pochówku wybitnych Rzymian. Istniały ścisłe przepisy prawne zakazujące pochówków w obrębie murów miasta Rzym, co skłaniało do szukania odpowiednich miejsc poza miastem. Via Appia, prowadząca bezpośrednio z serca Rzymu, była jednym z bardziej prestiżowych tego typu miejsc. Dodatkowo, położenie przy głównej arterii komunikacyjnej gwarantowało, że groby i mauzolea były widoczne dla przechodzących, co stanowiło formę upamiętnienia i czci dla zmarłych. W starożytnym Rzymie wierzono, że położenie grobu wzdłuż tak ważnej drogi, jak Via Appia, zapewnia zmarłym trwałe miejsce w pamięci społecznej, a ich duchom – łatwy dostęp do świata żywych i odwrotnie.
Bogato zdobione grobowce i mauzolea wzdłuż Via Appia były również wyrazem statusu społecznego i bogactwa rodziny zmarłego. Budowa monumentalnych grobowców była sposobem na demonstrowanie swojej pozycji społecznej, wpływów oraz przynależności do elity rzymskiej. Wiele z tych grobowców było zaprojektowanych tak, aby odzwierciedlać osiągnięcia i znaczenie zmarłego, zarówno dla przechodniów, jak i dla potomności.
Obecnie Via Appia to wspaniałe miejsce na spacer o każdej porze roku. Możemy ją eksplorować również rowerem lub konno. Miejsce zachwyca spokojem oraz zielenią, choć znajduje się tak blisko centrum Rzymu. Zwłaszcza w weekendy spotkasz tutaj wielu mieszkańców miasta, którzy chcą odpocząć od zgiełku.
Via Appia Antica – Trasa spaceru
Na spokojny spacer należy zaplanować cały dzień. Warto mieć na uwadze, aby zabrać ze sobą wodę i coś do zjedzenia, bo możliwości zaopatrzenia się w prowiant po drodze (zwłaszcza na dalszym odcinku trasy) są dość skromne. Jest kilka ujęć z wodą pitną. Podczas mojej wędrówki był też jeden funkcjonujący food truck. W sezonie letnim warto zadbać o odpowiednie nakrycie głowy.
Za początek wędrówki można uznać Circus Maximus. Znajduje się tam stacja metra linii B, i prawdopodobnie tam wysiądziecie jeśli będziecie nocować w innej części Rzymu. Mijamy Termy Karakalli (nie będę ich tutaj szczegółowo opisywać ponieważ zasługują na osobny artykuł). Jeśli jeszcze nie mieliście okazji ich zwiedzić to gorąco polecam wizytę. Wchodząc na Via di Porta San Sebastiano widzimy znak „Confine Parco Appia Antica”, czyli granica parku drogi Appijskiej. Uliczka ta jest bardzo urokliwa, wąska. Podążając nią warto zwrócić uwagę na grobowiec Scypionów. Ta słynna rodzina odegrała kluczową rolę w historii. Scypion Afrykański Młodszy dowodził przeciwko Kartaginie w wojnie punickiej. Doprowadził do jej zdobycia i zniszczenia. Grobowiec jest dostępny do zwiedzania wyłącznie z przewodnikiem, po wcześniejszej rezerwacji.
Dochodzimy do Porta San Sebastiano, jednej z największych i najlepiej zachowanych bram w Murach Aureliańskich, które otaczają starożytne serce Rzymu. Porta San Sebastiano, znana również jako Porta Appia, była kluczowym punktem wjazdowym do miasta. Dziś brama ta kryje w sobie małe, lecz ciekawe Muzeum Murów, które oferuje wgląd w ich historię i konstrukcję. Czynne od wtorku do niedzieli, 9.00-14.00. Wstęp wolny.
Idąc dalej trzeba zachować szczególną uwagę. Początkowy odcinek Via Appia nie jest zbyt komfortowy dla pieszych. Nie ma tam chodnika, ani bezpiecznego pobocza. Dopiero później droga przeobraża się w trasę dla pieszych, zamkniętą dla ruchu aut. Można więc rozważyć przejechanie części Via Appia autobusem.
Kościół Quo Vadis i Katakumby
Następnym ważnym przystankiem na trasie jest niewielki kościół Domine Quo Vadis. Według tradycji, kiedy św. Piotr uciekał z prześladowanego Rzymu, spotkał tu Chrystusa i zapytał: „Quo vadis, Domine?” („Dokąd idziesz, Panie?”), na co Jezus odpowiedział, że idzie do Rzymu, aby ponownie zostać ukrzyżowanym. To spotkanie skłoniło Piotra do powrotu i stawienia czoła swojemu przeznaczeniu. Kościół zachował odcisk stóp, które według wierzeń należą do Jezusa. Dodatkowo w kościele znajduje się popiersie polskiego noblisty, Henryka Sienkiewicza, autora powieści Quo Vadis.
Wzdłuż Via Appia Antica znajduje się wiele katakumb, w tym Katakumby św. Kaliksta, jedne z największych i najważniejszych wczesnochrześcijańskich miejsc pochówku. Zawierają one groby wielu męczenników i szesnastu papieży z pierwszych wieków naszej ery. Zwiedzanie trwa około 40 minut, zamknięte w środy. Koszt biletu to 10 euro. Kawałek dalej znajdują się katakumby św. Sebastiana. Bilet to również 10 euro, otwarte codziennie. Więcej informacji znajdziecie tutaj. Oba miejsca zwiedzamy w grupie z przewodnikiem. Jeśli do katakumb chcielibyście podjechać to kursuje tutaj autobus 118 z przystanku Circo Massimo. Zatrzymuje się odpowiednio na przystankach Catacombe S. Callisto i Basilica S. Sebastiano.
Willa Maksencjusza
Podążając dalej trasą naszego spaceru docieramy do Willi Maksencjusza. Villa di Massenzio, jest jednym z najbardziej imponujących i najlepiej zachowanych zespołów archeologicznych wzdłuż Via Appia Antica. Została zbudowana na początku IV wieku n.e. Maksencjusz był cesarzem rzymskim, który zginął w słynnej bitwie przy Moście Mulwijskim, toczonej przeciwko siłom Konstantyna Wielkiego.
Ważnym elementem kompleksu jest monumentalne mauzoleum. Jego okrągła konstrukcja z centralnie umieszczoną komorą grobową jest typowym przykładem rzymskiej architektury sepulkralnej tego okresu. Cyrk Maksencjusza, choć mniej zachowany niż inne elementy kompleksu, jest jednym z najlepszych przykładów rzymskiego cyrku w Italii. Był to obiekt używany głównie do wyścigów rydwanów, które były bardzo popularną formą rozrywki w starożytnym Rzymie. Obiekt zamknięty jest w poniedziałki, wstęp wolny. Czynny w godzinach 10.00-16.00, warto sprawdzić aktualne informacje na stronie.
Grobowiec Cecylii Metelli
Mauzoleum Cecylii Metelii zostało wybudowane w I w p.n.e. Wyróżnia się swoją imponującą, cylindryczną strukturą. Pierwotnie grobowiec był pokryty trawertynowymi płytami, z których większość została z biegiem wieków rozkradziona. Przylegają do niego ruiny pałacu Castrum Caetani. W latach 1302-1303 rodzina Caetani kupiła tutaj ziemię (posiadłość Capo di Bove) i ufortyfikowała ją. Powstał kościół (San Nicola Capo di Bove), stajnie. Obiekt można zwiedzać samodzielnie. Bilet wstępu, w cenie 8 euro, to bilet łączony na kilka innych obiektów (oprócz mauzoleum także Capo di Bove, Villa dei Quintili, Tombe della via Latina, Antiquarium di Lucrezia Romana, Villa di Settebassi). Podczas moich odwiedzin pracownicy oferowali obejrzenie animacji pokazującej mauzoleum oraz pałac za czasów ich świetności, przy użyciu okularów VR.
Idąc dosłownie kawałek dalej znajdziemy obszar archeologiczny Capo di Bove. Ani ruiny, ani wystawa nie są wybitnie interesujące dla kogoś kto nie jest znawcą tematu. Można tam zajrzeć na kilka minut mając na uwadze, że możemy tu wejść w ramach wcześniej kupionego biletu. Dostępne są bezpłatne toalety.
Villa dei Quintili
Rozległy kompleks willowy z II wieku n.e., należał do bogatych i wpływowych braci Quintili. Sextus Quintilius Condianus i Sextus Quintilius Valerius Maximus byli wybitnymi członkami rzymskiej elity i słynęli z bogactwa oraz wpływów. Villa dei Quintili rozciąga się na obszarze ponad 24 hektarów i składa się z kilku budynków, w tym głównego rezydencjonalnego pałacu, term (publicznych łaźni), teatru oraz innych struktur pomocniczych, takich jak stajnie i magazyny. To, co wyróżnia Villę dei Quintili, to jej imponująca architektura i zaawansowane rozwiązania inżynieryjne, w tym systemy ogrzewania i wodne. Wnętrza i otoczenie willi były bogato zdobione marmurami, freskami i posągami. Po śmierci braci Quintili w 182 n.e. na polecenie cesarza Kommodusa, willa została skonfiskowana i stała się częścią cesarskich posiadłości.
Teren do przejścia jest dość spory, na spokojne zwiedzanie należy zaplanować półtorej godziny. Wejście jest tylko jedno więc po zwiedzaniu trzeba się do niego trochę wrócić. Korzystamy z wcześniej już wspominanego i kupionego biletu łączonego Parku Archeologicznego Appia Antica. Otwarte od wtorku do niedzieli, od 9.00. Godzina zamknięcia różni się w zależności od pory roku, aktualną sprawdzicie tutaj.
Powrót do centrum z Via Appia Antica i Lotniska Ciampino
Jeśli zdecydujecie się pokonać cały odcinek pieszo dojdziecie do lotniska Ciampino. Do centrum miasta możecie wrócić komunikacją miejską na kilka sposobów:
- autobus 520 + metro lini A ze stacji Cinecitta (na jednym bilecie ważnym 100 min, koszt 1,50 euro)
- autobus 720 + metro linii B ze stacji Laurentina (koszt również 1,50 euro)
- bezpośredni autobus Terravision na dworzec Termini (bilet to już 6 euro)
- autobus Atral + metro lini A ze stacji Anagnina (1,20 +1,50 euro)
Planując wakacje w Rzymie zapoznajcie się koniecznie z moimi pozostałym artykułami: Palazzo Colonna, Hale Trajana, Vicus Caprarius, Case Romane del Celio, Muzeum Forma Urbis.
